Pagan –Paganizm nedir? İnanç ve İman Sorunsalı

Pagan –Paganizm nedir?

İnanç ve İman Sorunsalı

Aytunç Altındal Kitabından olduğu gibi alıntıdır.

İnanç ve İman Sorunsalı

Tarihçiler onlara kısaca Pagan adını vermişlerdi. 

Kelime anlamıyla 'yerleşik düzen içinde kentler kurarak buralarda yaşamak alışkanlığı edinmiş topluluklar' demektir.

Paganlar söz konusu tapınma (divination) araçlarıyla çevrelerini hem etkileri altına almayı hem de onları da Kentlilik düzeyine çıkartarak yeni oluşmakta olan ve kesinlikle Seküler (Dünyevi) nitelikteki Kent-Etiği ve Yasalan içinde yaşamaya sevk etmişlerdi.

Paganların çevrelerini uygarlaştırıcı ve kentselleştiricilik özelliğini

bir örnekle açıklamak yerinde olur kanısındayım.

Gerçekte Paganlar, günümüzdeki Uygarlık ve Kültürün ilk mimarları

ve tarihsel olarak da kurucuları olarak kabul edilirler. 
İlk kentleşme ve kent kültürünü (Urbanizm) ve mimarisini onlar başlatmışlardır.

İlk toplu konutları, ilk taş yolları, ilk tapınakları, ilk müzeleri, ilk halk kütüphanelerini, ilk hamamları, 

ilk ışıklandırılmış yolları, ilk ticaret merkezlerini ve daha nice ilk'e hep onlar

imza atmışlardır. 

İlk felsefeciler, ilk matematikçiler, ilk mimarlar,savunucular (yasa adamları),
fizikçiler, kimyacılar, hekimler, müzisyenler,

yargıçlar ve hukukçular hep onların arasından yetişmişti

ve tümü de Pagan inançlarına sahip ve bağlı kişilerdi.

Dev amfıteatrlarda sahneledikleri oyunlarla insanlara bilinç

aşılayanlar onlardı. Buluşlar yapan ve günümüzdeki bilimsel gelişmelere

öncülük etmiş olanlar da onlardı. Örneğin, günümüzden 2.400 yıl önce kurulan İskenderiye'de çalışmalarını yürüten

Euclid de, Galen de, Arşimed de Pagandı.

Yakılmadan önceki İskenderiye kütüphanesinde 600.000 kadar

elyazması kitap bulunduğu bugün tarihçiler tarafından belirtiliyor.

Ünlü Kleopatra da Pagandı, Büyük İskender de Pagandı, Sezar da . . . Firavunlar da, Hitit ve Sümer kralları da Pagan geleneğinin

kurucuları ve yayıcılarıydılar.

Sözü uzatmaya gerek yoktur. Bugünkü, özellikle de yere göğe sığdırılamayan şu ünlü Batı Uygarlığı'nın ve Kültürü'nün kurucuları günümüzden yuvarlak hesap 2.500-5.000 yıl önce yaşamış olan Paganlardı ve bu insanlar Tanrılara, Kahramanlara ve Bedensiz-

Varlıklara ( Spirits, göze görünmeyen bedensiz varlıklar ile Cin

ve Peri diye bilinen Demons) İNANIYORLARDI ama bunlara

Monoteist anlayışla İMAN etmemişlerdi.

Paganlar da gerçekte TEİST (Tanrıcı) idiler ama TEK-Tanrıcı değillerdi. 

Aralarında Politeistler (birçok tanrıya aynı anda inananlar), Katenoteistler

(Tanrı seçerek inananlar) hatta Atonist (Tek Tann Güneştir diyenler)

anlamda Tek-Tanrıcılar da vardı. Kısacası kim neyi istiyorsa ona inanabiliyordu ve başkasının tanrısına, kahramanına ve bedensiz varlığına cebir ve şiddet uygulamıyor, toplumsal ipotekler

koymuyordu. Çünkü Paganların yaşamlarına ve kentsel ilişkilere

yön veren tüm yasalar, kurallar ve yönetmelikler SEKÜLER

(Dünyevi) nitelikteydi, insanlar Gözegörünmeyen bir Tanrı'nın

emirleri ve zorlamaları doğrultusunda yaşamak zorunda değillerdi.

Teolojinin (Tanrı-Bilim) en çetrefil ve en eski sorunlarından biri belki de en önemlisi işte bu İNANÇ ve İMAN sorunsalıdır.

Çoğunlukla İnanç ve İmanın eşdeğerli ve/veya özdeş (identique) kavramlar oldukları sanılır ama öyle değildir. Tanrıbilim açısindan bu iki kavram arasında hem dolaysız bir bağ hem de

fark vardır.

Semavi dinlerde İman'dan söz edilmiştir ve insanların sadece Tanrı'ya inanmalarının yetmeyeceği ona aynı zamanda İMAN

edilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu üç dinde ilke şudur: Aklın

durduğu yerde İman başlar. Eğer kişi imanlı ise akla ve aklın kaçınılmaz olarak kişiye hatırlatacağı Kuşku'ya yer yoktur. İnanç'ta Kuşku rol oynar ama konu İman ise Tanrıya kuşkuyla iman edilemez.

İşte bu nedenle Sekülerlik (Dünyevilik) sorunsalını tam olarak

kavrayabilmek için konuya mutlaka İnanç ve İman arasındaki

dolaylı ve dolaysız bağları anlamaya çalışmakla başlamak gerekir.

Paganlar sanıldığı ve yüzyıllardır yerleşik ( established) dinsel kurumların iddia ettikleri gibi hiçbir inancı olmayan kişiler değillerdi.

Tam tersine sağlam, hatta katı denilebilecek İnanç-Sistemlerine sahiptiler. Burada kullandığım İnanç-Sistemi tamlaması

Teolojide kullanılan teknik bir terimdir ve doğrudan doğruya kendi içinde kendi kurallarına göre işleyen, kapalı devre çalışan Spiritual (Ruhani) yapılanmaları işaretlemektedir. Bu sistemlerde,

Tek-Tanrıcılık hariç, güçlü İnanç Donanımlan vardır ama bu objelere ve/veya prensiplere (ilkelere) İman edilmez.

Theistic Innatism diye bilinen bir kural gereği bu tip İnanç-Sistemlerinde her

insanın doğuştan Tanrısal gücün varlığına İNANARAK dünyaya geldiği ön-kabulü vardır. Burada kastedilen ön-kabulleniş İman ile bağlantılı değildir, doğrudan doğruya bebek olarak dünyaya

gelen her insanın -daha gerçeği her canlının- doğuştan varlığını

Sürdürebilme Güdüsüne (Survival Instinct) sahip olması ve bu güdüye

bağlılığı (Hiph'il anlamında) keyfiyetidir. Diğer bir deyişle her insan doğuştan var olan bir güdüyle yaşama bağlanmıştır.

Dolayısıyla da yaşamak bir zorunluluk olarak bebeğe kendisini

dayatır.Yahudilikte ise bu varlığını sürdürebilme keyfiyeti ilk kez

bir İnanç-Sistemi olmaktan çıkarılmış ve doğal bir güdü (instinct),

doğaüstü bir gücün, burada ]AHWEH (İsrael'in Tanrısı) , isteğine

bağlanmıştır. İlginçtir ki, İsraeloğulları kendi Tanrılarının sadece

adını kutsamışlar ve ona İman etmişlerdir. 

Bu nedenle Yahudilikte ve İslamiyet'te Tanrı'nın sadece ona verilmiş olan 

İnsana ait adı ve sanı bilinebilir bunun ötesinde Tanrının/ Allah'ın ne olduğunun

bilinebilmesi mümkün değildir. Şöyle de söyleyebiliriz;

Monoteizm'de Tanrı'ya İMAN etmek kişiye (Mümin) Tanrı'nın ne olduğunu bilmek ve tanımlamak hakkını vermez. Çünkü her

tanım bir anlamda kişiyi bir kalıba hapseder ve anlamsallığı daraltır.

Yahudilerin Kutsal saydıkları Mezmurlar (Psalms) kitabında aynen şöyle söylenmiştir: "Çünkü biz onun kutsal adına İman etmişizdir"

(33:1 3) .Yahudi,Tanrı'nın Kutsanmış adından kendisini

yönetmesini ve yönlendirmesini ister (Ps: 31 :3) . Çünkü yeryüzü

Tanrı'nın malıdır ve her ne varsa, var olan her şey de O'nundur

(Ps: 24).Yahudi için ana rahmine düşüldüğü andan itibaren O'na

ait oluş başlar (Ps: 22: 1O).

Çünkü egemenlik kayıtsız şartsız İsra el' in

Tanrısı Jahweh'e aittir (Ps: 22:28).

Paganlar için DİN yoktu. Diğer bir deyişle Paganlar İnançlı kişilerdi ama Dindar değillerdi. Çünkü İman sahibi değillerdi 

ve buna gereksinim de duymuyorlardı. İnançlı olmak onlar için

yeterliydi. 

Yahudilikte olduğu gibi Tanrı ile, Abraham'ın yaptığı gibi bir Mukavele (Sözleşme) imzalamış değillerdi. Paganlar için gözegörünmeyen varlıklar vardı ama insanlar bunlarla anlaşmalar

veya sözleşmeler imzalayamazlardı. Kısaca Covenant diye tanımlanan

ve Abraham adlı kişiyle Jahweh arasında imzalandığı (sembolik

olarak) öne sürülen böylesi bir anlaşma İnanç ile Kuşku'yu

bir arada yaşayan Paganlar için Akıl-Dışı bir olaydı. İşte bu husus

Din olgusunun anlaşılması için ön koşul durumundadır. Çünkü Monoteizm İRRASYONEL üzerine kuruludur; akla ihtiyacı yoktur. Seküler Paganlar, Tanrıların Rahipler, Kahinler ve

Kabineler (Sybil) aracılığıyla kendilerine iletecekleri ve gündelik

dünyevi olaylarla ilgili bilgileri edinmek için Tanrıları AMAÇ

değil ARAÇ olarak görmekteydiler ve vahiy (Revelation) diye bir DİN kuramını tanımıyorlardı. Paganlar için Sybiller'den gelecek olan ORACLE (bir tür kehanet) önemliyken Monoteizm'de

vahiy belirleyici etkendir. Oracle ile vahiy farkı İnançlı olmak ile

İman sahibi olmak arasındaki bir diğer ayrımdır. Ve bu ayrım da

Yahudiliğin bir İman DİNİ olmasıyla birlikte ortaya çıkmıştır.

Burada İman Dini derken kastedilen, günümüzden yaklaşık 3.000

yıl önce var olan İnanç-Sistemlerinden farklı olarak İmanı esas

alan DİN olarak ortaya çıkmış olmak keyfiyetidir.

Yahudilik ile birlikte İnanç, İman'a dönüştürülmüştür.

Böylelikle,

Tek-Tanrıcı Din insanın sadece doğumu ile ölümü arasındaki

zaman dilimiyle değil Doğum-öncesi'nden Ölüm-sonrası'na

kadar, çok daha uzun bir dönemi yönlendirmeye ve buna kurallar

koymaya başlamıştır. Tek-Tanrılı Dinler insanların geçmiş,

şimdiki hal ve gelecekleri ile ilgili yüzlerce kural getirmişlerdir.

Bunlardan en ilginci Sünnet'tir. Paganlar tarafından bir İnanç olarak uygulanan Sünnet, Tek-Tanrılı Dinlerden Yahudilik ve

İslamiyet'te İman'ın şahidi ya da diğer bir deyişle, kişinin Tanrı/

Allah ile yaptığı İman-Sözleşmesinin bir nişanesi olarak çok temel

bir işlevi üstlenmiştir. Hıristiyanlık ise yine bir Pagan ritüeli olmasına rağmen vajtiz'i Sünnet gibi İman-Sözleşmesi'nin bir

parçası haline getirmiştir.

İnanç ve İman arasındaki başka bir ayrım ise Tek-Tanrıcı Dinlerden

İslamiyet ve Yahudilikte Tanrı'nın Mevcudiyeti (Presence)

ile varoluşu (Existance) arasındaki algılama farklılığında ortaya çıkar. Tanrı'nın Mevcudiyeti ve buna bağlı olarak geliştirilen İnançlar

ayrı, Tanrı'nın varoluşu ve buna bağlı olarak geliştirilen İman

çok farklıdır.

Hıristiyanlıkta ise Mevcudiyet,

Eucarist adıyla anılan bir Kilise icadı olarak doğrudan doğruya bir

İnsan'a, Mesih denilen Nazeretli Joshua'ya4 atfedilmiştir. Buna

göre İsa Mesih adlı kişi Mevcudiyet'i itibarıyla Tanrı'dır (LORD

ve JAHWEH). Eucarist, gerçekte tam bir Pagan ritüelidir ve Paganlarda

ölen kişileri -bazen de canlı kişileri- Tanrı ve/veya YarıTanrılaştırma

(Demiurge) yapma geleneği vardı. Kilise Babaları tamamen siyasi nedenlerle bu Pagan geleneğini alarak Monoteist

olduğu varsayılan Hıristiyanlığa monte etmişlerdi. Diğer bir deyişle,

Tek-Tanrıcı olduğunu vurgulayan Hıristiyanlıkta gerçekte

tamamen Çok-Tanrılı Paganlara ait gelenekler vardır. İnsani Tanrısallaştırma

(Eucarist) ritüeli de bunlardan biridir ve bu bir İman Maddesi (Dogma) yapılmıştır ve Kilise'nin Dogmasına göre de

sadece İnanç aracılığıyla anlaşılamaz.

Pagan İnanç-Sistematiğinin tersine Monoteist İman Dininde

nihai yaratıcı, dolayısıyla en yüksek otorite Gözegörünmeyen (Deus Absconditus) bir Tanrıdır. Her şey ve ne varsa O'nun tarafından yaratılmıştır. Dolayısıyla O'na aittir, O'nun malıdır. Bu nedenle İnsan da Kendine Ait değildir çünkü O'nun tarafından yaratılmıştır ve O'nun malıdır. Paganlarda ise İnsan Kendisinin

Sahibidir. Nedir ki, kendisinin sahibi olan insan esir veya köle düşerse kendisine ait olan mülkiyet belirli bir süre için başka

bir insana geçmektedir ama hiçbir zaman Gözegörünmeyen bir Tanrı'nın mülkiyetine geçmemektedir. Paganlarda Mülkiyet

hakkı Tanrılarda değil insanlardadır. Tek-Tanrıcı Dinlerde ise

her şeyin asli mülkiyeti Tek-Tanrı'dadır, O nasıl istiyorsa her şey ve herkes O'nun isteği doğrultusunda doğmak, yaşamak ve ölmek zorundadır. Mülkiyet-Hakkı insanlarda olunca otorite tesis

etmek ve Yasa, Kural, Yönetmelik koymak hakları da İnsanlarda

olmuştur, Tek-Tanrı'da değil. Eğer Tek-Tanrıya İman etmişseniz

öncelikle işte bu Mülkiyet-Hakkı'nın gerçekte KİME ait olduğunu

çözümlemeniz gerekir. Yahudiler bu sorunu Mülkiyet'in kayıtsız şartsız JAHWEH'de olduğunu öne sürerek çözmek istemişlerdi.

Pagan İnanç-Sistematiğinde, İman-Dini'nde olduğu gibi Mucize

yoktur. Paganlar için İrrasyonel, İman-Dini'nde olduğu gibi bir

rol oynamıyordu. Onlar için Doğa'da Mucize yoktu ama Büyü ve Sihir vardı ve bunlar kullanılarak Doğa'nın sırlarına ulaşabilmek

olasıydı. Bu manipülasyon araçlarını kullanabilmek ya da harekete

geçirebilmek de herkesin harcı değildi, sadece seçilmiş kişiler ve

nesiller boyunca bu sırları taşımış olan aileler bu işlemleri yapabilirlerdi,

herkese ya da Halka Açık bilgiler değillerdi.

Şimdi bir toparlama yapayım: Özellikle Rönesans ve Aydınlanma

çağında büyük keşiflere ve teknik gelişmelere imza atmış

bilim adamlarından çoğunun gerçekte ATEİST oldukları hep

söylenmiştir ama bu KESİNLİKLE doğru değildir. Başta Isaac Newton olmak üzere şu ünlü Charles Darwin de dahil Ateist

olarak yaftalanan bilim adamlarının neredeyse tamamı İnançlı

kişilerdi. Onları Ateist ilan eden ise Yerleşik Kilise'nin liderleri

idi. Bunlar kendi çıkarlarına uymayan, kendi uydurdukları Dogmaları,

dolma niyetine yutmayan herkesi Ateist, Heretik, DinDüşmanı

ve Katli-Vacib olarak göstermişler ve kimisini yakmış

kimisinin de derisini yüzmüşlerdir.

Tek ve Mutlak Doğru'nun kendilerinde olduğunu öne sürerek bunları eleştiren Giordano Bruno gibi bir dahiyi yakmışlar, Enel Hak gibi basit ve son

tahlilde naif olan bir önermeyi ısrarla savundu diye Hallac-ı

Mansur'un derisini yüzdürmüşlerdir. İyi de, İnançlı ama İmansız

kabul edilebilecek olan bu insanlar ile onları ölüme ve idama

gönderen İmanlı kişiler arasındaki temel ayrımlar nelerdi? Şimdi

dört başlık altında bunlara değineyim:

• İnançlı kişi bu bir bilim adamı da olabilir, sıradan bir insan

da olabilir; örneğin tüccar veya bezirgan gibi- esas itibarıyla,

DÜŞÜNEBİLDİGİ KADARINA İNANMAK İSTER.

İmanı esas almış olan kişi ise, İMAN ETTİGİNİ DÜŞÜNÜR,

GERİSİNİN İMANINI ZEDELEYECEGİNİ

VARSAYAR.

• İnançlı kişi, KUŞKUDAN VE AKILDANYOLA ÇIKARAK

GERÇEGE ULAŞMAYA ÇALIŞIR, DOGMALARA

İTİBAR ETMEZ.

İmanlı kişi ise, İRRASYONELDEN VEYA MUCİZEDEN

YOLA ÇIKARAK BUNLARI DEGİŞMEZ VE

DEGİŞTİRİLMESİ TEKLİF DAHİ EDİLEMEZ TANRI

BUYRUGU SAYILAN DOGMALAR HALİNE

GETİRİR, AKLA VE KUŞKUYA YER TANIMAZ.

• İnançlı kişi, örneğin Pagan, İNSANI KAHRAMANLAŞTIRIP

TANRI YAPMIŞTIR. (Bu tip insanlara

THEIOS ANER denirdi ve filozof Empedokles çağının

Theios Aner'i idi; tıpkı ondan sonra yetişen Tyanalı Appolonius

gibi.) İmanlı kişi ise, Hıristiyanlıkta olduğu gibi, TANRIYI İNSANLAŞTIRIP YERYÜZÜNE

İNDİRMİŞVE BURADA

BİZLER GİBİ ZAVALLI VE CAHİLLERİN ARASINDA

YAŞAMAYA MAHKUM ETMİŞTİR.Yahudiler

ise daha uyanık oldukları için gerçek Tanrı ELOHIM'i

Rabbiler aracılığıyla adını değiştirterek durmaksızın karar

ve fikir değiştiren, kıyım emirleri veren, gaddarlık yapan,

bunalımlı ve çaresizlikten acınacak durumlara düşebilen

İnsan suretindekiJAHWEH haline getirmişlerdir. Hahamlar

tarafından yazılmış olan Talmud'un anlattığı Baş Kahraman

Jahweh ile Tevrat da adı geçen Elohim birbirlerinden

çok farklıdırlar, öyle ki Talmud'a göre, Tanrı Jahweh, çoğunluğu

cahil olan hahamların yazdıkları Talmud'u okur,

ne yasaklar koyduğunu bile bu kitaptan öğrenir.

• İnançlı kişi için başta Felsefe olmak üzere Bilim ve Hikmet

(Wisdom=Hokma) en önemli fikir ve düşünce üretim

araçları iken,imanlı kişi için Felsefe, Bilim ve Hikmet hiçbir zaman

Din kadar değer taşımamıştır. Onlar için bağlayıcı ve aslolan

kaynağı ve tarihselliği meçhul, kim ya da kimler

tarafından, ne zaman, nerede ve hangi koşullarda, hangi

amaçlara hizmet etmek amacıyla yazıldıkları bilinmeyen

ama bunlara rağmen eli kılıçlı bir OTORİTE tarafından

(örneğin İmparator Konstantin gibi biri) kutsandığı varsayılan

Kitap(lar) , örneğin Talmud ve Yeni Ahit, TEK DOGRU

KAYNAK KABUL EDİLİR.

Sözün özü: Her İnançlı kişi mutlaka İmanlı olmak zorunda

değildir. Buna geçmek istiyorsa, İMANA SIÇRAMA YAPMASI

gerekir. (İmana sıçrama yapmak teknik bir terimdir. İngilizcesi,

Leap of Faith olarak geçer.) Böyle bir sıçrama yapmadan da İnançlı

olunabilir. Örneğin ikinci bölümde anlatacağım Isaac Newton

böyle bir bilim adamıydı. İnançlıydı ama Katolik Kilisesi'nin

koyduğu Teslis (Trinity) Dogmasını asla kabul etmemiş ve böyle

ZIRVABİR İMAN MADDESİ (Article of Faith) olamaz diyerek

bunu açıkça ve yazılı olarak reddetmişti.

AYTUNÇ ALTINDAL KİTABINDAN BİREBİR ALINTIDIR!

ThinkTank

@Kaburgaadam